Thoạt nhìn, cá mù (hagfish) là sinh vật kỳ lạ sống dưới biển sâu với những đặc điểm sinh học kỳ lạ tới mức các nhà khoa học gặp nhiều khó khăn trong việc nghiên cứu chúng. Nó trông giống như một loài cá chình sống ở đại dương nhưng vô cùng bí ẩn, từ chất  nhờn mà nó tạo ra như một cơ chế bảo vệ, đến việc thiếu xương sống, có rất nhiều điều cần làm sáng tỏ.

Cá hagfish là một sinh vật nguyên thủy, hầu như mù, sống ở dưới đáy đại dương, trườn và ăn những con cá đã chết hoặc sắp chết. Trong số một số điều làm nên sự độc đáo của cá hagfish là cấu trúc cơ thể của nó. Nó có hộp sọ, nhưng không có hàm và không có cột sống. Điều này cho phép chúng buộc cơ thể thành những nút thắt để loại bỏ chất nhờn dính mà chúng tiết ra trên da. Chúng có thể chui vào những con vật đã chết hoặc sắp chết qua nhiều lỗ khác nhau và thậm chí qua da của chúng - sử dụng hai hàng răng sừng - và ăn thịt chúng từ bên trong. Nhưng chúng không thực sự cần răng, vì chúng có thể hấp thụ chất dinh dưỡng qua da và có thể ăn hàng tháng trời. Nhưng một trong những đặc điểm kỳ lạ nhất của chúng là phản ứng tiết ra lượng lớn chất nhầy khi bị tấn công, khiến chúng có biệt danh "lươn nhớt".


Cụ thể, khi bị đe dọa hoặc sợ hãi, những con vật này tiết ra một loại cấu trúc giống chất nhờn dính có thể bẫy, làm chậm và thậm chí làm ngạt thở những kẻ tấn công, cho phép chúng chạy trốn. Cá Hagfish tạo ra chất nhờn sền sệt từ các cặp lỗ chân lông chạy dọc theo chiều dài cơ thể của chúng. Một loại tuyến tạo ra một sợi nhầy cuộn phức tạp, ước tính dài khoảng 15cm và loại còn lại, một loại bong bóng chất nhờn. Các sợi chỉ bung ra và quấn vào nhau, tạo thành một tấm lưới mở rộng nhanh để bẫy cả chất nhầy và nước.


Cá hagfish trung bình sẽ tiết ra khoảng một thìa cà phê chất nhầy nhưng trong vòng chưa đầy nửa giây, nó nở ra gấp 10.000 lần, đủ để lấp đầy một cái xô. Mật độ cao của chất nhờn đủ để ngăn chặn hầu hết những kẻ săn mồi truy đuổi cá hagfish một khi đã tiếp xúc với nó.

Douglas Fudge, một nhà nghiên cứu vật liệu sinh học tại Đại học Chapman, nói: “Chất nhờn hình thành rất nhanh và cực kỳ tốt trong việc bám vào và làm tắc nghẽn mang, vì vậy cá thường từ bỏ các cuộc tấn công của chúng đối với cá mập vì chúng không thể đối phó với chất nhờn” .


May mắn thay, việc tiếp xúc với chất nhờn của cá hagfish là điều hiếm khi xảy ra đối với con người. Tuy nhiên, nó từng là tâm điểm của một trong những vụ tai nạn đường bộ kỳ lạ nhất từng được ghi nhận. Những sinh vật trượt dài trên đường, phủ lên nó một lớp dày và dính rất nhiều thứ phải được dọn sạch bằng một chiếc máy ủi nhỏ trước khi giao thông bình thường trở lại.

Không thể phủ nhận rằng chất nhờn trông thật ghê sợ nhưng nhiều nhà khoa học mô tả nó là một trong những chất kỳ diệu nhất từng được phát hiện. Đối với người mới bắt đầu, chỉ riêng sự xuất hiện của nó có thể gây hiểu lầm. Nó trông giống như chất nhờn, nhưng thực ra nó giống mạng nhện hơn trong tự nhiên. Những sợi chỉ này trải ra và vướng vào nhau, tạo ra một mạng lưới mở rộng nhanh chóng để giữ cả chất nhầy và nước. Chúng cứng hơn nylon khoảng 10 lần, mỏng hơn tóc người và cực kỳ linh hoạt.

Hagfish là một trong những vật liệu mềm nhất được tìm thấy trong tự nhiên. Nó mềm hơn từ 10.000 đến 100.000 lần so với rau câu và thậm chí thoạt nhìn nó giống như nước đơn giản. Chỉ khi đưa tay vào, bạn mới có thể biết đó là điều gì đó khác biệt.

Ngay cả sau nhiều thập kỷ nghiên cứu về cá hagfish, các nhà khoa học mới chỉ bắt đầu hiểu được quá trình mà những sinh vật này tạo ra chất giống chất nhờn. Cơ chế này vẫn còn là một bí ẩn lớn, vì không ai có thể hiểu được bằng cách nào chúng có thể cuộn các sợi chỉ thành cấu trúc tương tự như những quả bóng siêu nhỏ và nhanh chóng nở ra sau khi chúng rời khỏi lỗ chân lông trên da của sinh vật.


Do những đặc tính độc đáo của “chất nhờn” hagfish, nó đã thu hút trí tưởng tượng của các nhà khoa học, những người hy vọng bằng cách nào đó có thể tạo ra một loại vật liệu nhân tạo với nhiều ứng dụng. Một ngày nào đó, chúng ta có thể tạo ra vải từ chất nhờn hagfish, một chất thay thế thân thiện với môi trường cho các loại vải tổng hợp có nguồn gốc từ dầu mỏ. Một số người đưa ra giả thuyết rằng chất nhờn này cũng có thể được sử dụng trong đồ bảo hộ như mũ bảo hộ và áo khoác Kevlar, hoặc như một lớp bảo vệ cho thợ lặn. Trong y học, nó có thể hữu ích trong kỹ thuật mô và thay thế các gân bị hư hỏng.

Trong khi đó, đối với người bình thường, hagfish vẫn là một con quái vật biển đáng sợ phun ra chất nhờn. Nó không phải là sinh vật đẹp nhất trên trái đất và thực tế là chỉ cần chạm vào nó cũng khiến bạn rùng mình sợ hãi.